Antzinako Grezia: gizarte-antolaketa

greziako-gizartea-aurrebist.jpg

Greziako gizartean zegoen ezberdintasuna pertsona bakoitzak legearen aurrean zuen egoerak eragindakoa zen. Oro har, hiri gehienetan, salbuespenak salbuespen, bazegoen oinarrizko bereizketa bat: esklaboak eta askeak. Bereizketa horrez gain, pertsona askeen artean beste bat ere egiten zen: hiritarrak eta atzerritarrak.

Esklaboa bere jabearena zen (“tresna hiztuna”), ez zuen inolako eskubiderik. Dena den, arau batzuk egin ziren tratu txarretatik babesteko. Mota askotako jarduerak egiten zituzten, eta askotan esklaboek eta askeek batera egiten zuten lan, baita gaur egun funtzionario publikoen zeregin bezala hartuko genituzkeenetan ere.

Askeen artean hiritarren eta atzerritarren arteko bereizketa zen nabarmenena.

Atzerritarra, jatorria gora behera, hiri batean hiritarra izan gabe bizi zen edozein pertsona aske zen. Pertsona horiei, Atenasen esate baterako, metekoak deitzen zitzaien. Zerga bereziak ordaindu behar zituzten, eta ez zitzaien onartzen hiritarrei aitortzen zitzaien eskubide politikorik eta juridikorik. Ezin zituzten lurrak eskuratu (horregatik beren jarduera ekonomiko nagusiak artisautza eta merkataritza ziren), ezta bizitza publikoan parte hartu ere.

Hiritarra zen benetako protagonista. Hari aitortzen zitzaizkion hiritartasunari lotuta zeuden eskubideak eta betebeharrak: lurrak erosi ahal izatea, bizitza politikoan parte hartzea, kargu politikoak lortzea, etab. Eta betebeharren artean, besteak beste, gerrako gastuak ordaintzea eta soldadutza zeuden.

Atenasen ondo bereizten ziren hiritarrak, atzerritarrak eta esklaboak. Lehenak ziren eskubide politiko guztien jabe, baina beste biak ere aintzakotzat hartzen ziren, Atenasentzat funtsezkoak zirelako. Greziako demokraziaz hitz egiten dugunean, demokrazia hori hiritarrentzako baino ez zela jakin behar dugu.

Dena dela, puntu honetan emakumeen egoerari buruzko argibideak eman behar ditugu. Hiritartasuna aitortzen bazitzaien ere, emakumeak ez ziren inola ere benetako hiritar bezala hartzen, nahiz eta Atenasen, esate baterako, pertsona bati, hiritarra izateko, bere ama ere hiritarra izatea eskatzen zitzaion. Greziako zenbait etxetan ginezeoa zeukaten, emakumezkoentzat bereizten zen gela edo gelamultzoa. Horren ondorioz, bizitza publikotik aparte mantentzen ziren emakumeak, nahiz eta bazegoen salbuespenik.

Utzi erantzuna