Neolitoa euskal lurraldeetan: gizartea

neolitoa-aurrebista.jpg

Gizarte-antolaketa

Neolitoko nekazari-abeltzain gizartea Paleolitoko ehiztari-biltzaile gizartea baino konplexuagoa eta hierarkizatuagoa, mailakatuagoa zen. Izan ere, Paleolitoan baliabideak (janaria, egurra, erremintak egiteko lehengaiak… ) natura ustiatuz lortzen ziren. Nekazari-abeltzainen gizartean, berriz, baliabide ekonomikoak ez ziren bakarrik naturan sortutakoak, baizik eta gizakiak ekoitzitakoak eta soroek eta ganaduek jabe konkretuak izaten zituzten, dela norbanako pertsonak, dela taldeak.

Hasieran, giza taldeetako kide guztiek lurra lantzen eta prestatzen aritzen ziren, baina geroago nahikoa jateko biltzen joan ziren heinean, soberakinak sortzen ziren, eta horrek lan-banaketa bultzatu zuen, taldeko kide guztiek ez baitzuten nekazaritzan edo artzaintzan ibili beharrik. Kideetako batzuk beste zeregin batzuk egiten espezializatu ziren; hala nola: ontziak egiten, etxeak egiten, armak… Horrela lanbide berriak sortu ziren.

Jabetza

Lurraren jabetzak garrantzi berezia hartu zuen, izan ere, lurra edukitzeak janaria edukitzea zekarren, eta, pixkanaka, hasieran denenak ziren lurrak jabetza pribatu bilakatzen joan ziren. Zenbat eta lur eta abere gehiago eduki, orduan eta aberatsagoa eta boteretsuagoa izango zen lurjabea. Pixkanaka-pixkanaka lurjabeak beste pertsona batzuk jartzen zituen eurentzat lana egiten eta lurrak lantzen.

Bizilekuak

Garai hartako gizakiak kobazuloetatik atera eta kanpoko bizilekuetan bizitzen hasi ziren; aztarnak Euskal Herriko eskualde guztietan aurkitu dituzte arkeologoek: kostaldean zein barnealdean; eremu atlantikoan zein mediterraneoan; haranetan, mendi magaletan zein tontorretan; ingurune lehorretan zein paduretan.

Neolito-Metal Aroetan bizileku ohikoena zorua lurrean sakonduz egindako etxeak ziren. Etxe mota horri ikertzaileek etxola-hondoa deitzen diote. Euskal lurraldeetan aurkitu diren etxeak ere halakoak dira. Etxe mota hura eraikitzeko, lehenbizi zorua prestatzen zen, ondoren, bueltan zurezko zutoinak jartzen zituzten, horretarako propio egindako zuloetan eta haiei eutsita gainean lastozko teilatua jartzen zen. Lastozko teilatu hori nahikoa trinkoa izaten zen urari sartzen ez uzteko, baina kea iragazten, pasatzen, uzten zuen; horregatik, etxolek ez zuten tximiniarik behar izaten. Hormak adar-bilbez egiten zituzten, maiz hurritz-adarrez, eta bilbe hori lurrez estaltzen zen, isolatzaile gisa nahiko eraginkorra zelako. Harria, batez ere, sutondoan jartzen zen.

Etxola-hondoek oin forma biribila edo biribilkara izaten zuten eta inguruko materialez eraikitzen ziren: lurrez, zurez, harriz, lastoz, etab.

Etxola-hondoen barruan ez zen, gehienetan, gelarik bereizten. Hala ere, txoko batean sua egoten zen janaria prestatzeko, beste batean lo egiteko oheak, beste batean janariak gordetzen ziren, etab. Bizitzeko, etxeez gain, beste eraikin batzuk ere izaten ziren: biltegiak, kortak, zeramika edo beste zerbait lantzeko tokiak, etab.

Etxeetan altzari eta objektuak gutxi ziren garaia hartan: zeramikazko ontziak, zurezko kaikuak eta edalontziak, labanak… Batzuetan, elikagaiak ehotzeko barku formako esku-errotak, ere izaten ziren.

Utzi erantzuna