Giza-eskubideak

Pertsonari aitortzen zaizkion zenbait oinarrizko balore edo ahalmen dira. Norberaren izaera, sexu-joera, arraza edo herritartasuna edozein izanda ere, ukaezinak dira eta ezin da horien kontrako legerik ezarri.

Giza-eskubideen bilakaeran hauek dira data garrantzitsuak:

  • 1537 urtea: giza eskubideen lehen aipamena
  • 1776ko Virginiako Eskubideen Adierazpena giza eskubideen lehen aitortza
  • 1789an Frantziako Iraultzak Gizakien eta Herritarren Eskubideen Adierazpena plazaratu zuen:
  • Feudalismoa desagertaraztea, Erregearen burujabetzaren ordez, nazioaren burujabetza.
  • Gizakiek  zituzten jaiotzazko eskubideen ordez,  gizaki guztien askatasun eta berdintasuna
  • Beste eskubide garrantzitsuak: askatasuna, segurtasuna, jabetza, adierazpen-askatasuna…

Gaur egun orokorrak diren beste zenbait eskubide,ez ziren jasotzen bi adierazpen horietan. Adibidez, ez zen esklabutza deuseztu, eztaa gizon-emakumeen arteko berdintasuna onartu. Dena dela, 1776ko eta 1789ko adierazpenak giza eskubideen aitorpen-bidean mugarri garrantzitsutzat hartzen dira.

XIX eta XX. mendeetan langileriaren borrokek, emakumeen mugimendu sufragistek, herri-askatasunerako mugimenduek eta abarrek bultzada handia eman zioten giza eskubideen hedapenari. Bigarren Mundu-Gerraren basakeriaren ondoren iritsiko zen giza eskubideen aldeko aldarrikapen nagusia.

Utzi erantzuna