Kategoria: Ekonomia sektoreak

Antzinako Grezia: ekonomia-jarduerak

Nekazaritza

Antzinateko beste lekuetan bezalaxe, Greziako oinarri ekonomikoa nekazaritza zen. Nagusiki, hiru produktu ekoizten zituzten: garia, ardoa eta olioa. Produktu horiek kolonietan eta Mediterraneo inguruko beste herrialdeetan zabaldu zituzten, merkataritza-harremanak garatuz. Gainera, Greziako lurra oso emankorra ez denez, nekazaritzako produktu asko, garia bereziki, urrundik lortu behar izaten zuten.

Artisautza

Greziaren historian hasiera-hasieratik agertzen dira bai artisau-tailerrak eta bai merkataritza-harremanak. Ditugun datuen arabera, gehien garatu zen artisautza zeramika izan zen. Zeramika-ontzi gehienak olioa edota ardoa garraiatzeko erabiltzen zituzten.

Merkataritza

Merkataritza Mediterraneo inguruan garatzeak ondorio garrantzitsuak izan zituen, besteak beste itsasontzien garapena eta txanponaren garapena ekarri zituen. Hiri bakoitzak bere txanpona zuen, eta ezagunena Atenasko drakma izan zen. Era berean, txanponen erabilera Mediterraneo inguruko herrialdeetan zabaldu zuten.

Antzinako Egipto: ekonomia-jarduerak

Egiptoko ekonomia nekazaritzan oinarritzen bazen ere, artisautza eta merkataritzak ere garrantzi handia izan zuten.

Nekazaritza. Egipto Saharako basamortuaren ekialdean dago, baina, hala ere, han nekazaritzan oinarritutako zibilizazio bat sortu zen, Nilo ibaiari esker. Urtero, uda hasieran, Afrikako ekialdean izandako eurite handiek Niloren uhaldia eragiten zuten; ibaia hazi, bere bidetik atera eta ibar osoa urpean jartzen zen. Uhaldi horrek bi ondorio onuragarri zituen: alde batetik, lur idortua ureztatzea, eta, bestetik, ura bere onera itzultzen zenean, berarekin zeramatzan sedimentuak lur gainean uztea. Sedimentu horiek ongarri gisa funtzionatzen zuten, lurra nekazaritzarako prestatuz. Uhaldia urtero gertatzen zela kontuan izanik, nekazaritzak oso garapen handia lortu zuen, baina uhaldia txikia edo berantiarra bazen, gosetea zen nagusi, Egiptoko historian hainbat aldiz gertatu zen bezala. Egoera horri aurre egiteko, herri-lan handiak egin zituzten, ubideak eta ureztatze-sistemak garatuz. Uhaldiaren neurria kontrolatzeko “nilometro” neurri sistema ere sortu zuten. Horri esker, estatuko funtzionarioek urte horretako uzta nolakoa izango zen kalkula zezaketen eta, ondorioz, baita nekazariek zenbateko zerga ordaindu beharko zuten ere.

Egipton nekazaritza estatuaren eta tenpluen kontrolpean zegoen: lurraren jabetza horien esku zegoen, eta nekazariek bi erakunde horietako funtzionarioen esanetara lan egiten zuten.

Niloren erriberetan zereal mota ugari landatzen zituzten, bereziki garia, garagarra eta lihoa. Zereala ogia eta garagardoa egiteko erabiltzen zen.

Ortuetan ilarrak, dilistak, tipulak, porruak eta letxugaz gain mahatsa, datilak eta pikuak lantzen zituzten.

Abeltzaintzari dagokionez, etxekotutako abereak, bereziki behiak, zituzten; baita txerri, ardi, ahuntz, antzar eta ahateak ere. Dena den, ez dirudi abeltzaintza garrantzitsua zenik.

Merkataritza. Egiptoarrek soberakinak zituzten nekazaritzan eta horrek salerosketa bideratzen zuen. Elikagaiak eta lehengaiak saltzen zituzten bereziki, eta intsentsua, zilarra, zedrozko egurra, eta esklaboak ere erosten zituzten. Gehienetan, merkataritza atzerritarren eskuetan egon zen. Garraioa, bereziki, Nilo ibaian zehar egiten zen, baina baita Mediterraneotik ere, itsasontziz.

Artisautza oso garatua zegoen. Oso ezagunak diren artelan bitxiez gain, buztina, metala, harria… landu zituzten.

Mesopotamian bezala, Egipton ere gizarte eta ekonomia-mailako antolamenduan konplexutasun handia lortu zuten, eta benetako lanaren banaketa eratu zutela esan daiteke.

Antzinako Mesopotamia: ekonomia-jarduerak

Edozein zibilizazioren garapena sistema ekonomiko sendo batean oinarritzen da, eta horrek arlo guztietan izango du eragina. Horrexegatik da hain garrantzitsua egitura ekonomiko hori ulertzea.

Nekazaritza

Nekazaritzak zailtasunak zituen eskualde horretako zati handi bat basamortua edota estepa lehorra baitzen. Euri gutxi egiten zuen; beraz, nekazaritzaren garapenerako ura falta zitzaien. Ondorioz, antzina-antzinatik Mesopotamiako biztanleek Tigris eta Eufrates ibaien ura baliatzeari ekin zioten ubideak, ezpondak, ureztatze sistemak eta abar eraikiz. Horrek antolaketa handia eskatzen zuen, eta ondorioz, botere politiko indartsu bat. Infografía sartu

Ureztatzean oinarrituta, garia, garagarra, barazkiak, frutak eta produktu ugari lortzen zituzten; lurralde horietan lortu ziren lehen aldiz, esate baterako, garagardoa eta ardoa. Horren guztiaren ondorioz, Neolito garaian sortutako iraupen-ekonomia (irauteko eta elikatzeko bakarrik iristen zitzaiena) merkatu-ekonomiak ordezkatu zuen: soberakinak hirietako merkatuetan saltzen zituzten. Ezin dugu ahaztu Mesopotamiako Babilonia, Asur edo Ninive hirietan jende asko bizi zela eta hiri horiek elikagai arloan ez zirela buruaskiak.

Lurraren jabetzari dagokionez, Hamurabiren garaian (K.a. XVIII. mendean), hiru motatako lurrak zeuden. Alde batetik estatuaren lurrak zeuden: nekazariek landutakoak eta armadako soldaduei beren mantenurako ematen zitzaizkienak; bestetik, tenpluenak, jainkoen gurtzarako eta apaizen mantenurako erabiltzen zirenak; eta azkenik, jabetza pribatukoak, nekazari aberatsek lantzen zituztenak.

Abeltzaintza

Mesopotamiako lurra idorra izanik, berez, nekazaritzarako baino askoz egokiagoa zen abeltzaintzarako. Bi abeltzaintza mota zeuden: nekazaritzaguneen inguruan garatzen zena, egonkorra, eta basamortuan eta mendietan garatzen zena, erabat ibiltaria, beti euriteen atzetik eta urte sasoiaren arabera handik hona zebilena. Gamelua etxekotu zutenetik asko hedatu zen abeltzaintza mota hori.

Artisautza

Oso goiz garatu zen. Neolito garaitik lantzen zituzten buztinezko ontziak, metalezko tresnak, bitxiak, harri landuak, etab. Hasieran, artisautzagunerik garrantzitsuenak tenpluak izan ziren, jainkoen gurtzetarako eskaintzak egiteko; geroago jauregiek hartu zuten leku hori, erregeek, funtzionarioek eta armadak zituzten beharrak asetzeko, eta, azkenean, edozein hiritan aurkitzen ziren artisau talde garrantzitsuak.

Merkataritza

Mesopotamia oso leku estrategikoan kokatuta zegoen, Mediterraneoa eta Ekialdearen artean. Mesopotamia merkataritzako harreman askoren bidegurutze bilakatu zen. Tenpluen inguruan lehenengo hiriak sortu zirenean, merkataritza-harreman horien garrantzia handitzen joan zen; hasieran, tenpluek beraien eginkizun erlijiosoetarako behar zituzten produktuak lortzeko (urrea, zilarra, bolia, intsentsua, bitxiak…); eta gero, berriz, erregearen jauregia hornitzeko.

Merkataritza-harreman horiek asko lagundu zuten idazkeraren zabalkundean, eta Anatolian bertan sortu ziren lehen txanponak ere. Gero txanponak feniziarren lurraldera eta Greziara zabaldu ziren, eta handik Mediterraneo itsasoaren inguru osora. Merkataritzako harreman horiek lehenengo “banketxeen” sorrera ere bultzatu zuten.