Kategoria: Txina

Antzinako Txina: kultura eta artea

Erlijioa

Erlijio nagusiak konfuzionismoa eta budismoa ziren, sineskera tradizionalekin nahasten ziren: eguzkia, ilargia, zerua… Mitologia atalean ere hainbat jainko azaltzen ziren, Nüwa eta Fuxi, adibidez. Horrez gain, badira beste hainbat animalia mitologiko, tradizio txinatarrean sarritan agertzen den herensugea, kasu.

Zientzia eta idazkera

Txina munduko herrialde garatuenetakoa izan zen zientzian eta teknikan Erdi Aroa arte. Horrela, Han dinastian asmatutakoak dira, inprenta, konpasa eta papera. Papera izan da, seguru asko, txinatarren asmakizunik garrantzitsuenetakoa, eta horri gehitu behar zaio garai hartan lortu zen idazkeraren batasuna.

Artea

Txinatarrentzat kaligrafia garrantzitsua zen, eta idazketa piktografikoa erabiltzen zuten . Bestalde, zein materialetan idazten den garrantzi handikoa da. Horregatik, brontzea, jadea, zeramika eta terrakota erabiltzen zituzten artelanak egiteko.

Arkitektura aldetik, artelan ezagunena Qin dinastiaren garaian eraiki zen, sei mila kilometro luzeko Txinako Harresi Handia da, Txina arerioetatik babesteko eraikia.

Eskulturan, garai horretakoak dira terrakotazko soldaduen eta zaldien irudiak, 1974an aurkituak; tamaina errealeko 7.000 zaldi eta gerlariren irudiak Qin enperadorearekin berarekin lurperatu zituzten.

Hezkuntza mailan, eskola zazpi urterekin hasten zen eta bitartean haurrek etxeko heziketa jasotzen zuten. Gero hamalau urte bitarte, haurrek idazten eta irakurtzen ikasten zuten. Gutxi batzuek, hamazortzi urte arte ikasten jarraitzeko aukera izaten zuten, poesia, filosofia eta historia, bereziki. Azterketa gainditu eta gero, estatuaren funtzionario bihurtzen ziren.

Antzinako Txina: ekonomia-jarduerak

Ibaien inguruko nekazaritza garrantzitsua zen, bereziki arroza, garia, garagarra, azukre kanabera eta tea lantzen zituzten. Zetazko harrarentzat masustondoak ere landatzen zituzten. Abeltzaintzan behiak, txerriak, ardiak, eta oiloak zituzten. Zaldi ugari zituzten gauzak eta pertsonak garraiatzeko eta gurdiak tiratzeko.

Metalgintzaren artisautza ongi ezagutzen zuten, bereziki brontzea, burdina, beruna, kobrea eta urrearen lanketa.

Merkataritza suspertzeko, inperioaren bazter guztietara hedatzen zen komunikazio-sarea antolatu zen. Unitate guztiak, pisua eta txanpona gehien bat, estandarizatu ziren. Txina osoan legeria bera izatera iritsi ziren.

Garai hartan sortu zen Zetaren bidea. Gainera, Txinak zetaren monopolioa zuen eta hari buruzko argibideak inperiotik kanpora zabaltzeak heriotza-zigorra zekarren. Hasiera batean, zetaren erabilera enperadorearen pribilegioa zen. Gero, gizartearen goi-mailakoen artean ere hedatzen joan zen. Zetaren bidearen bidez merkataritza Persiaraino eta Erromaraino iritsi zen.

Antzinako Txina: gizarte-antolaketa

Txinako gizartea oso mailakatua zegoen eta talde bakoitzak zegokion janzkera berezia erabiltzen zuen.

  • Erregea edo Enperadorea piramidearen gorenean kokatzen zen. Agintari gorena zen, erabateko boterea zuen eta lurrak jauntxoen artean banatzen zituen.
  • Gorteko noblezia, enperadorearen familiak, buruzagi militarrek eta lur-jabe handiek osatzen zuten. Erregeak emandako lursail aberatsak zituzten gehienetan. Erregeari zergak ordaintzen zizkioten. Erregearen armadan borrokatzen zuten, armak, oinezko soldaduak eta gurdiak eraman behar zituzten. Batzuek jauregi handietan bizi ziren eta ehizan aritzen ziren.
  • Mandarinak edo gobernadoreak, obra publikoen, justiziaren eta segurtasunaren ardura zuten, heziketa goreneko ofizialak maila horretakoak ziren eta .
  • Nekazariak. Biztanleria gehiena zuten. Herri txikietan bizi ziren. Nobleen lurrak lantzen zituzten eta noble eta erregeentzako lan egin. Bizirauteko soilik geratzen zitzaien.
  • Artisauak klase sozial txikia osatzen zuten. Brontze eta jade langileak, zeramikagileak eta harriarekin lan egiten zutenak osatzen zuten. Brontzearen artisauak armaz gain, erlijio-errituetan erabiltzeko ontzi dekoratuak ere egiten zituzten.
  • Merkatariak. Batzuk oso aberatsak ziren, merkataritzak garrantzi handia zuelako. Gizarte mailan nekazariek baino estatus baxuagoa zuten, besteen lanak aberasten zituelako.
  • Gizartetik kanpo esklaboak zeuden. Agintarientzat edo aberatsentzat lan egiten zuten, baita artisautza tailerretan ere.

Emakumeen egoera

Txinako neskek mutilek baino balio eskasagoa zuten. Emakumea aitaren edo senarraren mende zegoen, etxeari eta gizonari atxikia. Haren egiteko nagusia etxeko lanak izaten ziren.