Arlo honi dagokionean, burdingintza, ontzigintza eta artisau jarduerak aipa daitezke.
Burdingintza, batez ere, burdinoletan egiten zen. Hasieran, mendietan kokaturik zeuden burdinolak, baina XIV. mendetik aurrera haranetan eraikitzen hasi ziren. Erdi Aroaren bukaeran hirurehun burdinola baino gehiago zeuden euskal lurraldeetan, horietako asko ahaide nagusienak. Nekazaritzako tresnak, arrantzarako arpoiak, ontzigintzarako tresnak, etab. egiten zituzten. Armagintzak ere garrantzi handia izan zuen. Burdina, Gaztelako artilearekin batera, Europa iparraldera esportatzen zuten nagusiki.
Gipuzkoan eta Bizkaian, orobat Lapurdin, izugarri hasi zen beste jarduera bat ontzigintza izan zen. Loraldi hori arrantzaren eta balea-ehizaren parean garatu zen, batez ere XIII. mendetik aurrera. Euskal itsasontziak gerrarako, arrantzarako zein garraiorako erabiltzen ziren, hainbat diseinu berezitu egonik. Ontziolarik handienak Bilbon zeuden, baina ontziola txikiagoak euskal kostalde osoan aurki zitezkeen, Bizkaitik Lapurdiraino.
Bestelako artisau-jarduerak batez ere hiriguneetan egiten ziren. Batzuk metalen lanketarekin lotuta zeuden (errementariak, sarrailagileak, eztainugileak, zilarginak, labangileak, armagileak…); beste batzuk ehunekin eta jantziekin (ilaginak, ehuleak, brodatzaileak, jostunak, zapatariak, sokagileak, uhalgileak…); edo larruarekin (zamarginak, tindatzaileak, poltsagileak, pergaminogileak…); eraikuntzarekin zein etxeko tresnekin (arotzak, harginak, tornulariak, pitxargileak…); etab. Artisau talde bakoitza gremio banatan antolatu ohi zen. Gisa hartako lanbideak hirietan zeuden. Lanbide horiek zeuden kaleek lanbideen izenak hartzen zituzten. Iruñean adibidez, izen hauek zituzten hiribilduko kaleek: Correría, Cuchillería, Carpintería, Zapatería, Herrería, etab. Eta gauza bera gertatzen zen beste hainbat hiritan ere (Gasteizko Correría, Cuchillería, etab).
Gremioak
Berant Erdi Aroan, hiriak eta artisautzak goraldi bat izan zuten, eta artisauen lana arautzen hasi ziren. Lanbide berean ziharduten pertsonek beren interesen alde egiteko elkarteak, gremioak, antolatu zituzten.
Gremio ezagunenak honako hauek ziren: errementariak, olagizonak, ehuleak, larrugileak, tindatzaileak, etxegileak, ontzigileak, armagileak, teilagileak, eta, Flandrian eta Italian nagusi zirenak, oihalgintzarekin lotutakoak. Esate baterako, Parisen, XIII. mendearen bukaeran, 130 gremio inguru zeuden araututa.
Gremioen araudietan gauza asko zehazten ziren (langile motak, lan egiteko era, salneurriak…). Artisautza-sistema hark Industria Iraultzaren garaira arte, XVIII. mendera arte, iraun zuen. Gremioetan hiru langile mota bereizten zituzten:
-Maisua. Lanabesen eta lantegiaren jabea.
-Ofiziala. Soldata baten truke lan egiten zuena. Urte askoan lanean aritu eta maisulana egiten bazuen, maisu bihur zitekeen, lantegia edo denda zabaltzeko nahiko diru izanez gero, behintzat.
-Ikaslea. Oso gazterik lantegian hasitakoa. Bost edo sei urtez ikasten aritu behar izaten zuen. Gehienetan, maisuaren etxean bizi zen, lanaren truke mantenua doan zuela. Batzuetan gurasoek ordaindu ere egiten zioten maisuari, semeari ofizioa irakasteagatik.