Kanpo-eragileak lurrazalari kanpoaldetik forma ematen dioten elementuak dira; garrantzitsuenak ura eta haizea dira. Kanpo-eragileen ezaugarri nagusia mugimendua da. Urak eta haizeak ere gisa horretako prozesuak abiarazten dituzte lurrazalean aldaketak sorrarazten dituztenean: lehendabizi, higatu edo meteorizatu; ondoren, garraiatu; eta azkenik, sedimentatu.
Higadura eta meteorizazioa
Prozesu hau jatorrizko materiala apurtzean hasten da; apurketa hori bi modutara edo bi bidetatik gerta liteke: higadura edota meteorizazioa.
Higadura eragileren batek jatorrizko harria marruskadura bidez apurtzean gertatzen da. Urak eta haizeak, mugitzean, hainbat materialen kontra talka egin lezakete eta, horretan gertatzen den marruskaduraren ondorioz, apurtu egiten dute materiala.
Meteorizazioa gertatzen denean, aldiz, eragileak ez dira mugitzen, inguruko baldintzak aldatzen dituzte, baizik, eta horien ondorioz apurtzen da harria.
Meteorizazio-prozesu nagusiak tenperatura-aldaketa bortitzengatik eta uraren disolbagarritasunagatik gertatzen dira.
Tenperatura-aldaketa bortitzak gertatzen direnean, bi eratara gerta daiteke meteorizazioa:
· Harriak jasaten dituen tenperatura-aldeek leherrarazi egiten dute harria (hori basamortuetan gertatzen da gehienbat).
· Ura harri barruan izozten da, zulo eta arrakaletan, eta uraren bolumena, izoztean, handitu egiten denez, harria zarta dezake.
Uraren disolbagarritasun handiak ere eragiten du meteorizazioa: meteorizazio kimikoa, zehazki. Izan ere, urak material askotarikoak disolbatzen ditu; adibidez, kareharria.
Materialen garraioa eta sedimentazioa
Harria higatu edo meteorizatu ondoren, higakinak garraiatu egiten dira. Garraiatzaile aipagarrienak lehen aipatu ura eta haizea ditugu.
Garraio-materialak pausatzean gertatzen da sedimentazioa, garraiatzaileek (ura eta haizea) energia galdu ahala, materialak sedimentatu egiten baitira.
– Garraiatzailearen energia gero eta txikiagoa denez bidean, sedimentuak pisuaren arabera jalkitzen dira: higakin astunenak dira lehenengo sedimentatzen direnak, eta arinenak dira, berriz, garraiatze horretan urrutien iristen direnak.
Urak, egoera fisikoaren arabera, era bat baino gehiago ditu materialak higatzeko; higa dezake, esaterako, glaziar gisa agertzean, lurrazalean ur aske gisa egonik, ibaien edo itsasoen eraginez, edo lurpeko ur gisa: kasuan kasu, erliebe-mota bat edo beste sortuko du.
Uraz eta haizeaz gain, bizidunak ere kanpo-eragiletzat har daitezke, materialak higatzeko, garraiatzeko eta sedimentatzeko gaitasuna dutelako. Bizidun guztien artean, gizakia bihurtu da eragilerik garrantzitsuena, garatu duen teknologiari esker, erliebeak eta paisaiak aldatzea lortu baitu eraikuntza erraldoiak, komunikabide berriak, etab. eraikitzean.