Sorrera
Kristautasuna I. mendean sortu zen. Hasieran, juduek osatutako taldea izan zen. Kristauen arabera, Jesus Nazaretekoa, arotz baten semea, profetek juduen herriari agindutako mesias edo salbatzailea zen. Jesu Kristo Jainkoaren semeak, Jainkoa hura bera ere, aro berri baten hasiera zekarren eta, judaismoak hori ukatzen zutenez, judu haiek judaismotik bereizi egin ziren. Jarraitzaile ugari bildu zituzten inguruko herrietan II. mendetik aurrera. Kristauen artean hainbat talde eratu ziren. IV. mendean Erromako enperadorea bera ere kristau bihurtu zen, eta kristautasunak aginte politikoarekin bat egin zuen.
Sinesmenaren oinarriak
Kristautasuna erlijio monoteista da, jainko bakarra onartzen duen sinesmen erlijiosoa. Erlijio horren jarraitzaileak kristauak dira. Kristauentzat jainkoa “Jaun goikoa” da, eta Jesu Kristo edo Jesus gizaki guztien salbamenerako jaio eta hil zela sinestea da kristautasunaren oinarria. Hura da juduen liburu santu edo Bibliako Itun Zaharrean, profetek iragarritako salbatzailea eta “mesias”. Hari jarraitzen diona eta bere bizitzan haren eredura hurbiltzen dena salbatu egingo da.
Ospakizun nagusiak
- Kristauen bizitza erlijiosoa Jesusen bizitzaren inguruan antolatzen da. Bi une dira bereziki garrantzitsuak: Pazko aldia eta Eguberriak. Pazko aldiaren erdian Aste Santua dago. Aste Santuan Jesusen heriotza eta piztuera gogoratzen dira. Pazko igandea, hots, Jesusen Piztuera ospatzen den eguna da kristauen jai nagusia. Eguberrietan Jesusen jaiotza ospatzen da.
- Horiez gainera, beste jai eta ospakizun asko daude, horien artean igandeko eginkizunak garrantzi berezia du. Igandea otoitz eguna da kristauentzat, eta eukaristia ospatzen dute: meza.
- Kristautasunaren sinbolo nagusia gurutzea da, kristau komunitateek hainbat formatako gurutzeak dituzte, adibidez, kristau katolikoek gurutze latindarra erabiltzen dute. Jesu Kristo gurutziltzatuta hil zuten, horregatik, gurutzea da kristauen ikur adierazgarria.
Kulturaren ekarpenak
Kultura kristauak V. mendetik aurrera gainbehera etengabea izan zuen. Hala ere, X. mendearen amaieran monasterioetan lehenengo, eta XII. mendearen amaieratik aurrera hiribilduetako unibertsitateetan ondoren, bultzada handia jaso zuen.
- Monasterioek monjeak edota mojak bizi diren eraikinak dira. Hiru arlotan antolatzen zuten erlijiosoek eguneroko bizitza: otoitza, lana eta atsedena. Erdi Aroko monasterioetan kulturari eta literaturari lotutako jarduera ugari egiten ziren. Liburutegietan liburuak idatzi eta kopiatu egiten zituzten.
- XII. mendean, Europa osoan, hiribilduak birsortu ziren, jarduera ekonomiko berriak azaldu ziren, ondorioz, behar kultural berriak sortu ziren, eta horrek bultzatuta monasterioetatik kanpoko kultur erakundeak ere sortu ziren: unibertsitateak. Europako lehen unibertsitatea Boloniakoa izan zen, XI. mende amaieran sortua. Pariskoa XII. mendean sortu zuten eta Salamancakoa eta Coimbrakoa XIII. mendean. XIII. mendetik aurrera, kulturak erlijioarekin ordu arte izandako lotura zuzena desegin egin zen. Hiribilduetako katedralak eta unibertsitateetako irakasle-ikasleak bihurtu ziren liburuen bezero berriak. Irakurleen ezaugarriak aldatu egin ziren eta liburuen gaiak ere bai. Erlijio-liburuek nagusi izaten jarraitzen zuten, baina bestelako gaiak ere lantzen hasi ziren.
Donejakue Bidea Erdi Aroan sortutako erromes-bide bat da. Kondairak dioenez, Santiago apostoluaren gorpuzkiak Santiagon hobiratu zituzten. Horrela, Erroma eta Jerusalemekin batera, erromesaldiak egiteko hirugarren gune izan da Europako kristauentzat. Apostolua musulmanen aurkako borrokaren ikur eta erromes bihurtu zen. XI. mendetik aurrera, bidaia seguru egiteko aukera izan zenetik, milaka eta milaka erromes igarotzen dira urtean zehar bide horretatik. Berez bide erlijiosoa zena bide komertzial eta kultural bihurtu da.