Antzinako Erroma: egitura politikoa

erromatar-errepublika-aurre.jpg

Erromako zibilizazioak iraun zuen hamabi mendeetan, lau aginte-modu ezagutu zituen: monarkia, errepublika, diktadura eta inperioa.

Monarkia

Erromako lehen erregea Romulo izan omen zen; batasun politikoa lortu zuen, monarkiak iraun zuen 250 urtean. Erromako azken monarka Tarkino Harroa izan zen. Bere agintaldian tirania ezarri zuen.

Errepublika

Tarkino erregeak tirania ezarri nahi zuelako, K.a. 509. urtean herritarrek kargutik bota egin zuten eta errepublika ezarri zen.

Magistratu edo senatari izendatua izateko, aberastasun propioa eduki behar zenez, Erromako Errepublika oligarkia dela esaten da eta ez demokrazia. Erromako agintari gorenak bi kontsul izaten ziren; urtero aldatzen zen bietako bat. 

K.a. VI. eta K.o. II. mendeen artean Erromak Mediterraneo inguruan lurralde handiak konkistatu zituen. Konkista gerra guztien ondorioz Errepublika krisian sartu zen.

Gizartean, patrizioen eta plebeioen arteko desberdintasun sozialak areagotu egin ziren eta  horrek  gatazka sozial ugari sortu zituen 

Testuinguru horretan ugariak ziren armadako buruen arteko gatazkak eta horiek eragindako gerra zibilak

Diktadura

Errepublikak bizi zuen giro nahasi horretan, K.a. 54an, Julio Zesarrek Erromako agintea bereganatu zuen.diktadura gisa,

Julio Zesar diktadore jarri ondoren, egonkortasuna nabaritu zen Erroman. Baina,  ez zen denbora asko igaro azpijokoen bidez diktadorea erail zuten arte. 

Inperioa

Julio Zesarren erailketaren ondoren, Zesar Oktavio Augustok, K.a. 27an, boterea  eskuratu zuen eta enperadore bihurtu zuen bere burua.. 

Enperadorea botere ororen jabe egin zen. Alde batetik, botere militarra (imperator) eta politikoa (princeps) eskuratu zituen, eta bestetik, botere erlijiosoa, apaiz gorenaren kargua (maximus pontifex), jainkotasun kutsua (augusto) bereganatuz.

Europa osoko milioika pertsonarengan botere zentralizatzailea eta autoritarioa ezarri zuten bost mende luzetan  laurogei enperadorek.

Augustok ezarritako pax romanari esker (zapalketa bidez lortutako bakea), Erromak garai lasaiak bizi izan zituen berrehunen bat urtetan. Haren ondorengoek mugak sendotu zituzten, Mauritania menderatu eta Britainia Handia bereganatu.

K.o. III. mendetik aurrera Inperioa krisian sartu zen: barne zatiketa handiak gertatu ziren, enperadore-aldaketa asko, estatu-kolpeak eta gerra zibilak noiznahi. Berrogeita hamar urtean hamabost enperadore egon ziren, jeneral eta soldaduek erailak guztiak. Kanpoko erasoak ere gero eta nabariagoak ziren.

395. urtean Teodosio enperadorea hiltzean, inperioa bitan banatu zen:

  • Mendebaldeko Inperioa
  • Ekialdeko Inperioa

476. urtean Romulo Augusto, azken enperadorea agintetik kendu zuten barbaroek. Erromatar Inperioa desagertzearekin batera Antzinaroari amaiera eman zitzaion. Erromatar Inperioak ekialdean iraun zuen, Bizantziar Inperioa izenarekin, 1453an turkiarren eskutan erori zen arte.

Utzi erantzuna