Kategoria: Tenperaturaren faktore eragileak

Prezipitazioekin gertatzen zen bezala, itsas korronteek eragin handia dute tenperaturetan. Ozeanoetan korronte hotzak eta beroak daude, eta bakoitzaren eragina ezberdina izaten da. Itsas korronte hotzek ukitzen dituzten itsasertzetako tenperaturak jaitsi egiten dira; itsas korronte beroen eraginez, berriz, berotu. Itsas korronteek tenperaturetan duten eragina garbi ikus daiteke Atlantikoko bi kostaldeetakoak konparatuz. Europako kostaldea Golkoko itsas korronteak berotzen du. Korronte horren ondorioz, neguan itsasoa ez da inoiz izozten ezta Norvegiako iparraldeko muturrean ere (Ipar lurmuturra). Ipar Amerikako kostalde gehiena, ordea, abrador izeneko itsas korronte hotzak ukitzen du. Honen ondorioz, Hudson badia eta Labrador aldeko kostaldeak izoztu egiten dira, nahiz eta Ingalaterra parean egon. Batzuetan New York-eko ibaiak ere izoztu egiten dira, Euskal Herria baino zertxobait hego alderago egon arren!

Kontinente batean barneratzen ari garen neurrian gertatzen diren ezaugarri multzoari deitzen diogu kontinentaltasuna. Itsasoak eragina izaten du inguruko lurraldeetan eta baita kontinenteetako lurretan ere, baina eragin hau gutxiagotuz joaten da itsasertzetik urruti dauden lurretan. Kontinentaltasuna aipatzen dugunean, itsasoaren eragin txikia edo eraginik eza adierazi nahi dugu. Jakina da itsasertzetan neguan eta udan tenperaturak kontinente barruan baino gozoagoak izaten direla (neguan epelagoak eta udan freskoagoak). Baina zergatik gertatzen da hori? Itsasoak ur bero poltsa erraldoi baten erako portaera du neguan, eta edariak freskatzeko izotz poltsa handi baten gisa portatzen da udan. Hau da, udan berotu egiten da itsasoa, baina kontinentea baino askoz motelago. Horregatik, udan kostaldea freskatu egiten du. Neguan, ostera, kontinentea baino motelago hozten da itsasoa eta denbora luzez tenperatura epelari eusten dio. Honen ondorioz, udan harrapatutako beroa poliki-poliki igortzen du itsasoak kostaldeak epelduz. Bere eraginaz jabetzeko, begira iezaiozu arretaz 60. orrialdeko beheko irudiari. Irudian agertzen diren zenbakiak urteko hilabete hotzenaren (urtarrila) eta hilabete beroenaren (uztaila) batez besteko tenperaturak dira. Ematen diren datuak aztertuz, zera ikus dezakegu: Bresten, tenperaturak nahiko epelak dira, bai neguan (7 ºC), baita udan ere (16 ºC). Ez du, beraz, neguan hotz handirik egiten, ezta udan bero larregirik ere. Honen ondorioz, bi tenperaturaren aldea, hau da hedadura termikoa, nahiko txikia da (16-7 = 9 ºC). Ekialderantz jotzen dugun heinean, hau da Atlantikoaren eraginpetik urruntzen garen heinean, tenperaturak gero eta gogorragoak dira, bai udan baita neguan ere, hedadura termikoa 34 ºC gradukoa izateraino Volgogradon (24 ºC zeroaren gainetik udan eta 10 ºC zeropetik neguan). Bi horien artean hor di tugu: Paris 16 ºC-ko hedadura termikoa (18-2 = 16 ºC). Krakovia, 22 ºC- oarekin (20 ºC zero gainetik eta 6 ºC zeropetik). Eta Kiev, 27 ºC-koarekin (21 ºC zero gainetik eta 6 ºC zeropetik). Kontinentaltasunaren ondorioak bi dira, beraz: alde batetik tenperaturak, bai beroenak baita hotzenak ere, gogortu egiten dira, eta bestetik, eta aurrekoaren ondorioz, hedadura termikoa gero eta handiagoa da.

Gauza ezaguna da ekuatore aldean poloetan baino bero handiagoa egiten duela. Ekuatore eta poloetara hurbiltzen ari garen neurrian, tenperatura jaitsi egiten da (latitude gradu bakoitzeko, gutxi gorabehera, 0,5 °C jaisten dela ikus daiteke). Honela, ekuatoretik urruntzen hasita, ipar eta hego hemisferio bakoitzean hiru alde aurki ditzakegu: beroa, epela eta hotza. Marrazki edo eskeman ikus dezakezu banaketa hori. Eskemako hiru alde horiek oso erabilgarriak izango zaizkigu klimak aztertzerakoan.

Oso ezaguna da nolako aldea egoten den mendi gailurren eta inguruko haranen arteko tenperaturan. Denok ikusi izan ditugu inoiz goimendiak elurrez estalita eta haranak batere elurrik gabe. Egindako ikerketen arabera, tenperatura 0,5 °C jaisten da, gutxi gorabehera, altueran igotzen diren 100 metroko. Marrazkiari begiratzen badiozu, kon turatuko za ra zer gertatzen den mendi gailur eta inguruko ha ranen artean. 0 metroko altitudean, 15 °C-ko tenperatura dugu, eguraldi nahiko epela dago haranean. 1.000 m-ra 10 °C eta 2.000 m-ra berriz, 5 °C. Mendi gailurrak 3.000 m baditu, 0 °C egingo du, eta hango elurra ez da urtuko.