Etiketa: ozono-geruza

Izpi-ultramoreak

Lurrak hainbat izpi-mota jasotzen du Eguzkitik; eta erradiazio (izpi) horietako batzuk dira izpi ultramoreak. Gizakiok ez ditugu izpi ultramoreak ikusten. Izan ere, ikus ditzakegun izpi-mota laburrenak dira kolore morearenak: are eta laburragoen artean daudenez izpi ultramoreak, ez ditugu ikusten. Beste animalia batzuek (erleek, esaterako) badute izpi horiek ikusteko ahalmena eta hainbat gauzatarako erabiltzen dute: janaria lokalizatzeko, adibidez.Guk ez ditugu izpi ultramoreok ikusten, nahiz eta bai jasan gizakioi eragiten digun ondorio nagusia: azal-erreketak, alegia.

Ozonoa

Ozonoa hiru oxigeno atomoz osatutako molekula da. Usain atsegin eta kolorerik gabeko gasa da. Estratosferan izpi ultramoreak xurgatzen dituelako da ezaguna. Eragin onuragarri hori, ordea, ez da ematen troposfera deritzon geruzara jaitsiz gero. Ozonoaren oxidazio-gaitasunagatik, kaltegarria da bizitzarako, kontzentrazio jakin batetik gora. Bestalde, oxidazio-gaitasun handi horri esker, desinfektatzaile gisa erabiltzen da ur-araztegietan eta medikuntzan.

Ozono-geruzaren zuloa

Ozono-geruza estratosferan dago eta atmosferan ohi baino ozono-kontzentrazio (O3) handiagoa du.

Zer da, baina, ozonoa? Ozonoa hiru atomo oxigenoz osatutako molekula da; gizakiarentzat kaltegarria da, arnasten badu; baina atmosferako goiko geruzetan mesedegarria, planetako bizidunentzat.

Eginkizun nagusia Lurra babestea du Eguzkitik datozen erradiazio ultramoreetatik; izan ere, eguzki-izpiak, ozono molekulekin talka egitean, ez baitira Lurrera iristen.

Azken hamarkadetan zientzialariak konturatu dira ozono-geruza gero eta meheagoa dela; hau da, ozono-kontzentrazioa gero eta baxuagoa dela, Antartika gainean zulo handi bat sortzera iristeraino. Hori dela-eta, handitu egin da lurrera iristen diren erradiazio ultramoreen kopurua.

Zientzialariek aztertu zuten zein zen ozono-kontzentrazioa hain nabarmenki jaistearen arrazoia eta erantzule nagusiak CFC (klorofluorokarbonatu) konposatuak eta abioi supersonikoak zirela ondorioztatu zuten. CFC-ak gizakiak sortutako konposatuak dira eta esprai, hozkailu eta aire girotuko instalazioetan erabiltzen dira, gehienbat. 1987an, nazioarteko itun bat sinatzea lortu zen, naziorik aurreratuenek 2000 urtetik aurrera produktu horien ekoizpena eten zezaten. CFC konposatuek iraupen luzea dutenez, urteak beharko dira neurri horien emaitzak ikusteko.