Kategoria: Gizarte zientziak

XIX. mendeko iraultzak

Vienako Kongresuaren ondoren, ideia liberalak eta nazionalistak aise zabaldu ziren Europako testuinguru berrian. Matxinadak fenomeno arrunta bihurtu ziren, bereziki arazo sozioekonomikoak zeuden lurraldeetan.

  • 1820KO IRAULTZAK

Iraultza-sail horietako lehena Espainian gertatu zen 1820an. 1812an konstituzio liberala adostu zuten (Cadizeko Konstituzioa), baina Vienako Kongresuaren ondoren, Fernando VII.a erregeak Konstituzioari entzungor egin zion. 1820an Riego jeneralaren gidaritzapean altxamendu militarra egon zen ideia liberalak berrezartzeko helburuarekin, eta Fernando konstituzioa onartzera behartu zuten. 1823an Veronako Biltzarrak soldadu frantsesak (San Luiseko 100.000 semeak) bidali zituen Fernandoren agintea berrezartzeko eta matxinoak garaitzeko.

Hala eta guztiz ere, ideia liberalak azkar zabaldu ziren Portugal, Napoles, Piemonte eta estatu alemaniar batzuetan zehar, baina toki guzti horietan armadak iraultzak zapaldu zituen.

1812an greziarrak turkiar otomandar menderatzaileen aurka matxinatu ziren —Grezia turkiarren inperioaren barruan zegoen—. Greziako Independentzia Gerrak 1829 arte iraun zuen eta 1832an Grezia estatu burujabetzat aitortu zen.

  • 1830EKO IRAULTZAK

Frantzian 1830ean beste iraultza bat egon zen, ideia liberalek bultzatuta. “Uztaileko Iraultza” deritzaionaren bidez, Karlos X.a errege Borboi ultrakontserbadorea tronutik kendu eta liberalagoa zen Luis Filipe I.a errege izendatu zuten. Karlos absolutismoaren aldekoa zen eta Antzinako Erregimena berrezartzen saiatu zen, baina goi burgesia eta itzal handiko hainbat liberal haren aurka zeuden, eta herria haren aurka matxinatzera animatu zuten. Frantzia monarkia konstituzional bilakatu zen.

Belgika. Vienako Kongresuaren ondoren ezarritako Herbehereetako Erreinuak hegoaldean lurralde berri bat bereganatu zuen (egungo Belgika), katolikoa eta gehienbat frantsesez egiten zuena. Iparraldeak (egun Holanda) nederlanderaz egiten zuen eta protestantea (kalbinista) zen. 1830ean Bruselan matxinada hasi zen eta Belgikako independentziarekin amaitu zen (1831). Herrialde berriaren erregea Leopoldo I.a zen eta erregimen liberala ezarri zuen.

1815. urteaz geroztik, Poloniak “Poloniako Erreinua” zuen izena, baina errealitatean Errusiako Inperio handira anexionatua zegoen Nikolas I.a tsarraren gobernupean. 1831n Nikolasek tropa poloniarrak borrokatzera bidali zituen Frantziako eta Belgikako iraultzaileen aurka, baina poloniarrak iraultzaileen alde jarri ziren eta beren iraultza propioa hasi zuten! Errusiatik independente zirela aldarrikatu zuten, baina matxinada zapaldua izan zen eta Polonia are askatasun gutxiagorekin geratu zen.

Iraultza horien ondoren, gobernu liberalak Europa osoan zehar zabaldu ziren. Soilik Erdialdeko Europak, Alemaniako eta Italiako estatuek (Savoia ezik) eta Errusiako, Austriako eta Otomandar Inperioek jarraitu zuten absolutista izaten.

  • 1848KO IRAULTZAK

1848. urtea urte berezia izan zen Europako historian, iraultzak eta altxamenduak nonahi eman baitziren. Historialariek urte horri “Nazioen Udaberria” deitzen diote. Aurreko iraultzetako faktoreez gain, honako hauek izan ziren kausak:

  • Aurreko iraultza batzuk eragina izaten hasi ziren, Frantzian, esaterako.
  • Absolutismoak indarra zuen herrialdeetan burgesia haren kontra altxa zen. Baina dagoeneko monarkia konstituzionala zuten herrialdeetan, politikari erradikalak —normalean proletarioak, demokratak deituak—  beren gobernu parlamentarioentzako aldaketa handiagoak nahi zituzten (sufragio unibertsala, besteak beste).
  • Industrializazioaren ondorioz, gizartean aldaketa teknologikoak gertatzen ari ziren eta klase berri bat sortzen ari zen: proletariotza.
  • Aldaketa teknologikoek ere prentsa hedatu zuten eta ideiak azkarrago eta gizarteko pertsona gehiagoren artean zabaltzen lagundu zuten.
  • Nazionalismoak indarra hartzen ari ziren.
  • Sozialismoa agertu zen eta azkar hazi zen Marxek eta Engelsek 1848an Manifestu Komunista argitaratu eta gero.
  • Beste faktoreetako bat 1846an Europan izandako uzta kaxkarrak ziren. Horren ondorioz krisialdi ekonomikoa egon zen, eta nekazariengan eta langile-klase berriengan atsekabea eragin zuen.

1848ko iraultzak Europako erdialdeko eta mendebaldeko herrialde gehienetan gertatu ziren (Frantzia, Danimarka, Suedia, Suitza, Polonia, Belgika, Irlanda…), baita Hego Amerikako leku batzuetan ere, hala nola Brasilen. Altxamendu horietako batzuek elementu nazionalistak ere bazituzten, esaterako Italiako eta Alemaniako lurraldeetan.

Iturri gehiago: Iraultza burgesak

Industria Iraultzak

Lehenengo Industria Iraultza

Lehenengo Industria Iraultza ia soilik Ingalaterran gertatu zen eta Bigarren Industria Iraultza Europako beste herrialdeetara eta AEB eta Japonia bezalako herrialdeetara zabaldu zen. Hirugarrena, XX. mende erdialdean izandakoa, kolonia ohietan hedatu zen eta garatutako herrialdeen (Europaren, AEBen…) industria mota aldatu zuen ordenagailuen sorreraren ondorioz.

Lehenengo Industria Iraultza antolatu gabeko langileek Ingalaterran garatutako ehungintzan oinarritu zen hasieran. XVIII. mendea baino lehen, ehungintza etxeko ekoizpen-sisteman oinarrituta zegoen. Baina Ingalaterrako biztanleria azkar hazten hasi zen XVIII. mendean eta arropa ekoizteko beharra handitu zen. Arropa Indiatik inportatutako kotoiarekin egiten zen.

Hainbat asmaketek kotoiaren ekoizpena azkartu zuten eta azkarrago eta merkeago ekoizten hasi ziren. Berrikuntzarik handiena James Watten lurrun-motorra (1786) izan zen, kotoi-errotetan lurrunaren energia erabiltzen baitzuen. Lehenengo Industria Iraultzaren beste elementu garrantzitsu bat ikatza izan zen, lurruna ikatza erreaz lor zitekeelako.

Energia-iturrien aldaketa garrantzitsu horrek ondorio handiak izan zituen. Aldaketa hori gabe mundua ez zatekeen garatu den bezala garatuko. Lurrun-motorrik gabe, ikatza ez zatekeen hain erraz aterako. Ondoren, lurrun-motorra kotoi-errotetan, lurrun-ontzietan, lurrun-traktoreetan eta burdina eta altzairua egiteko labeetan erabiltzen hasi ziren. Lurrun-motorraren garapenak gizartearen itxura aldatu zuen, errotak edo lantegiak ez zirelako ur ondoan egon behar nahitaez.

Bigarren Industria Iraultza

Bigarren Industria Iraultzan, industriako energia-iturrietan funtsezko aldaketa gertatu zen. Kausa-ondorioei dagokienez, makinak biderkatu ziren heinean, energia gehiago beharrezkoa zen. Gehienbat langile espezializatuak zeuden eta sindikatuetan antolatuta zeuden. Ez zegoen ikatz nahikorik, beraz, poliki-poliki, petrolioa erabiltzen hasi ziren. Autoa asmatu zen eta, harekin batera, baita petrolioaren eskaera handitu zen. Autoaren asmaketak iraultza ekarri zuen garraiobideetan eta horrek, era berean, industria eta merkataritza berriak bultzatu zituen. Altzairua, esaterako, makinetan, trenbideetan, ontzietan, autoetan, burdinazko eraikinetan… behar zen. Gero eta industria-eskualde eta lantegi gehiago sortu zirenez, kapital gehiago behar zen eta, ondorioz, banketxeak handitu ziren. Elektrizitateari dagokionez, ekoizpen-elektrikoaren oinarriak Michael Faraday ingelesak ezarri zituen 1831ean, baina bonbilla Thomas Edison ipar amerikarrak asmatu zuen 1879an. Urte berean, lehenengo energia-estazio komertziala ireki zen San Franciscon (AEB). 1900eko hamarkadaren hasieran etxerako hainbat gailu elektriko asmatu ziren (labea, xurgagailua, garbigailua) eta horiek mundua goitik behera aldatu zuten.

Izan ere, Britainia Handiarekin lehiatzen hasi ziren Ipar Amerika eta Alemania bezalako industria-botere berrien sorrera izan zen Bigarren Industria Iraultzaren ezaugarri nagusia. 1870ean, Alemaniako estatua eratu zenean, Rhin eta Ruhrreko bailarek ikatz asko zuten. Horrek burdin eta altzairu-industria suspertu zuten, baina baita industria kimikoa ere, tindagaietan eta aspirinan oinarritua zegoena. Bayer enpresa protagonista nagusi bilakatu zen, eta XIX. mende amaierarako, Alemania industria kimikoko munduko nagusia zen eta munduan zehar lantegiak ezarri zituen.

Ongizatea estatu mota desberdinetan

Ongizate-estatu sozialdemokrata

1940ko hamarkadaz geroztik eta bereziki Europa iparraldean garatu eta gauzatu den ongizate-eredua da. Bertan estatu bateko hiritar guztiei prestazio edo laguntza eta zerbitzuak eskaintzen zaizkie hezkuntza-, osasun- eta lan-arloan. Horren helburua gizartean dauden desberdintasunak eta bazterketa-egoerak samurtzea da. Herritar guztien berdintasuna eta gizarte babesa herritarren eskubidetzat hartzen da: horrela gutxieneko beharrak estaltzea soilik baino urrunago helduz. Hori zerga oso altuak ordainduz lortzen da.

Erakunde publikoek maila handiko zerbitzu publikoak eskaintzen dituztenez, diru-sarrera handia duten herritarrek ere zerbitzu pribatuen ordez publikoak erabiltzen dituzte. Bestetik, gizarte-eragile batzuk herritarrei haien behar sozialak erantzuteko lan egiten badute ere, nagusiki erakunde publikoek estaltzen dituzte behar horiek.
Sistema honetan, Estatuak ekonomian parte hartze handia du: merkatuaren akatsak eta gehiegikeriak saihestearren hain justu. Adibidez gehienezkoa lan-ordu kopurua finkatuz, gutxieneko soldata, langilea babesten duen lan-kontratuak legez arautuz…

Estatu liberala

Eredu liberaletan, Estatuak ez du esku hartzen enpresa eta erakundeen ekonomia-jardueretan, ezta gizarte-harremanetan ere. Hau da, gutxieneko soldatarik ez da izaten, langileen eskubideak ez ditu Estatuak bermatzen (opor-egunak, kaleratuak izanez gero jasotako kalte-ordainak…). Era berean, Estatuak kudeatzen dituen osasun-sistema eta gizarte-segurantzarik ez dago; beraz, herritar bakoitzak bere aldetik zerbitzu pribatuak kontratatu behar ditu.

Gobernatzeko modu horren filosofiak oinarri jakin bat du: ekonomiak bere burua berez arautzeko gai dela sinesten du bete-betean. Ildo horretan, ekonomiaren arauak merkatuak finkatzen ditu, hau da, eskariaren eta eskaintzaren legeak. Ekonomia-mugimenduak askatasun osoz gauzatzen direnez, sistema horren aldekoen ustez, aberastasuna eta lana sortzen dira. Edonola ere, herritar aberatsenen eta pobreenen arteko ezberdintasunak beste ereduetan baino handiagoak izaten dira. Bertan oinarrizko gizarte-eskubideak guztientzat izan beharko luketela ez da onartzen eta gehienbat behar gehien dutenentzat bakarrik eskaintzen dira.

Estatu komunista

Komunismoa jabetza pribatua eta irabazietan oinarritutako ekonomia ordezkatu nahi duen eredu politiko eta ekonomikoa da. Eredu horren arabera, herritar guztien berdintasuna bermatzeko, herrialde baten ekoizpen-bideen (fabrikak, landa-lurrak…) eta natur baliabideen (erregaiak, burdina, egurra..) jabetza publikoak dira; Estatuak kontrolatu eta kudeatzen dituenak. Hau da, ez dira norbanako gutxi batzuen jabetzakoak. Halaber, lanarengatik eratorritako irabaziak ez dituzte gutxi batzuek jasoko (adibidez, fabrikaren jabeek), baizik eta herritar guztien artean banatu behar dira.

Estatuaren kontrola erabatekoa da: herritarrek jabetza publikoko enpresentzat lan egiten dute eta Estatua da herritar guztiei oinarrizko zerbitzu berdinak ematearen arduradun (elikadura, hezkuntza, osasungintza…). Herrialdearen sistema politikoa alderdi bakarraren eskuetan dago eta beronekin kritikoak diren erakunde independenteen jarduera, orokorrean, ez dago baimendua edo sarritan trabak izaten dituzte.

Autonomi estatutua

Estatu espainolean erkidego autonomi bakoitzeko arauak bertako estatutuan datoz, eta Autonomi Estatutu hori bera da herrialdea arautzen duen lege multzoaren bilduma edo legeria.

Konstituzioaren betekizuna du estatu nagusi baten barruan dagoen herrialde autonomoarentzat.

Autonomi Estatutuan autonomiaren izena, mugak, hizkuntza, erakundeen izenak, antolakuntza eta konpetentziak zorrotz eta zehatz adierazten dira.

1978ko Konstituzioan oinarrituz, Estatu espainiarra osatzen duten nazioak eta herrialdeak 17 erkidego autonomotan eratu ziren, eta erkidegoen eta gobernu zentralaren artean konpetentzien banaketa egin zen.

Ganbera bakarra da parlamentu autonomoetan. Espainia Europako estatu deszentralizatu batzuen parekoa da, Alemania eta Italiaren parekoa.

Ganbera hauen izena Autonomi Estatutuetan dator seinalatuta: Parlamentua, Batzar Nagusiak, Batzar Erregionala, Batzarra, Diputazio Nagusia, Gorteak etab. Aniztasunaren arrazoia oinarri historikoetan bilatu behar da.

Herrialdeetako parlamentuetan biltzen dira erkidego autonomoko herri ordezkariak. Hauek aukeratzen dute lehendakaria. Horri, Espainiako lehen ministroari Kongresuan bezala, zentsura mozioa ezar dakioke.

Parlamentu hauetako kideei, gehienetan, parlamentario autonomiko esaten zaie… Horien kopururik handiena 135ekoa da (Katalunian) eta, txikiena, 35ekoa (Kantabrian eta Errioxan), guztiak sufragio unibertsalez aukeratuak erkidego autonomoan zentsaturik daudenen artean.

Parlamentuen funtzio garrantzitsuenak honako hauek dira: erkidegoaren ordezkaritza izatea, herrialdeko aurrekontuak onartzea, botere exekutiboaren lana sustatzea eta kontrolatzea eta beren konpetentzia direnetan legeak egitea. Ez dira konpetentziak denetan berak: autonomia batzuek beste batzuek baino handiagoak dituzte, eta inon ez dira berak.

Lege autonomikoak, estatukoak bezala, Auzitegi Konstituzionalean azter daitezke berriro. 

Lurralde antolaketa: autonomi erkidegoak

Estatua lurralde autonomoetan  banatua  dute herrialde batzuek, Espainia adibidez.  Ezaugarri historiko, kultural eta ekonomiko berdintsuak dituzten probintziek osatzen dute erkidego autonomikoa. Horietako batzuek (Euskal Autonomia Erkidegoa, Katalunia etab.) behiala ezaugarri politiko berezi-bereziak izan zituzten.

Lurralde autonomoe hauek, beren oinarrizko legea izan dezakete. Estatu espainolean lege honi Autonomi Estatutua deritza. Autonomia bakoitzeko arauak bertako estatutuan datoz, eta Autonomi Estatutu hori bera da herrialdea arautzen duen lege multzoaren bilduma edo legeria.

Administratiboki, Estatu espainola hamazazpi autonomi erkidegok eta estatutu berezia duten bi udalek (Ceuta eta Melilla) osatzen dute.

Autonomi erkidego guztiek dute autogobernatzeko eskubidea estatuak emandako konpetentzietan (hezkuntza, osasuna…). Konpetentzia hauek Konstituzioan seinalatuta daude eta erkidego bakoitzari bere ezaugarri politiko-historikoen araberakoak dagozkio.

Estatuak emandako konpetentzien ardura gobernu autonomikoari dagokio, eta horretarako diru sarrerak izaten ditu.

Autonomi erkidego bakoitzak bere erakundeak ditu:

  •  Botere legegilea:

Ganbera bakarrez osatua. konpetentzia duen gaietan lege berriak egiten ditu. Batzar hau autonomi erkidegoko hautesleek sufragio unibertsalez hautatzen dute lau urtez behin. Estatuko Senaturako senadore batzuek ere aukeratzen dituzte,

  • Botere betearazlea:

Gobernu kontseilua da autonomi erkidegoko gobernua. Eusko Jaurlaritza, Euskal Autonomia Erkidegoan, eta Nafarroako Gobernua Nafarroako Foru Erkidegoan. Espainiako Estatuak emandako konpetentzietan bakarrik agintzen dute gobernu kontseiluek. Autonomi erkidegoko biltzar legegileak aukeratzen du bere kideen artean autonomiako lehendakaria izango dena. Honek, ondoren, gobernuko kontseilariak izendatzen ditu.

  • Botere judiziala:

Erkidego bakoitzak du goi mailako auzitegia, hau da, Auzitegi Nagusia.

Lurralde antolaketa

Estatuak antolatzeko era desberdin asko da. Badira elkarrekin federatuta dauden estatuz osatutako estatu handiagoak, Alemaniako Errepublika Federala edo Ameriketako Estatu Batuak adibidez. Badira estatu zentralizatuak ere, boterea erabat zentralizatuta dutenak. Azkenik, estatu bakarra osatu arren, badira estatu horren barruko lurralde edo erkidego autonomoetan banatutako estatuak, botere politiko bereziz hornituta daudenak.

  • Lurralde  zentralizatua

Estatu bat lurralde bakar eta bateratu batez osatua badago -Frantzia adibidez-, estatu bateratua eta zentralista dela esan ohi da.

  • Lurralde federatua

Elkarrekin loturak dituzten edo federatuta dauden estatuek estatu handiagoa osatzen dute. Estatu bakoitzak gobernu propioa du eta eskua du zenbait gaitan legeak egiteko, esate baterako ezkontzari-dibortzioari, hezkuntzari, poliziari eta abarri dagozkienetan. Beste atal batzuek adibidez kanpo-harremanak edo defentsa gobernu zentralaren esku dago.

  • Erkidego autonomoaK

Estatu bat herrialde autonomoz osaturik egon liteke.

Espainian ezaugarri historiko, kultural eta ekonomiko berdintsuak dituzten probintziek osatzen dute autonomi erkidegoa. Autonomi erkidego guztiek dute autogobernatzeko eskubidea estatuak emandako konpetentzietan (hezkuntza, osasuna…).

Autonomia bakoitzeko arauak bertako estatutuan datoz, eta Autonomi Estatutu hori bera da herrialdea arautzen duen lege multzoaren bilduma edo legeria.

Errepublika

Berezitasun hauek dituen gobernu mota bat da errepublika.

Errepublikatan, estatuko buruzagitza hauteskundeen bidez hautatzen da. Agintea errepublikako lehendakariak eta gobernuak dute. Errepublikako buruzagi nagusi horri lehendakari esaten zaio, gobernuko buruari, berriz, lehen ministro.

Lehendakariaren agintea, aldi baterako izaten da, ez da inoiz bizitza osorako, ez da hereditario.

  • Herriak zuzenean eta sufragio unibertsalez aukeratzen du lehendakaria, Frantzian adibidez.
  • Herriak parlamenturako aukeratutako parlamentarioen artean gehiengoa duen alderdiak izendatzen du lehendakaria, Espainian esate baterako.
  • Herriak, Ameriketako Estatu Batuetan adibidez, bere konpromisarioak aukeratzen ditu estatu bakoitzean eta horiek, boto bidez, lehendakaria izendatzen dute.

Lehendakaria estatuko ordezkari gorena izateaz gain, gobernuko burua eta exekutibokoa da. Errepublika batetiik bestera lehendakariaren boterea aldatu egiten da.

Konstituzio bakoitzean esaten da noiz artekoa izan daitekeen epealdi hori, eta pertsona bera zenbat legealditan izan daitekeen gobernuko buru, errepublikako buru edo lehen ministro.

Diktadura

Diktadura, pertsona edota ideologia bereko talde jakin batek botere absolutua duen egitura politikoa da, estatuaren hiru botereak (legegilea, eragilea eta judiziala) pertsona edo talde berak kontrolatzen dituelarik. .

Diktadoreek era askotan lor dezakete boterea. Ohikoa da militarrek gauzatutako estatu kolpe baten bidez lortzea, baina posible da baita aukeratuak izatea, edo alderdi bakarrak izendatuak.

Diktadura batean, buruzagia ez dira aldizka sufragio unibertsal aske, zuzen eta sekretuaren bidez berritzen. Horrela, nahiz eta diktadoreak boterea hauteskundeen bidez lortu (Adolf Hitlerrek bezala), epe laburrean gainerako alderdi politikoak legez kanpo uzten ditu eta ondorengo hauteskundeak eragozten ditu, aldioro, arrazoi propagandistikoegatik, sasi hauteskunde manipulatu batzuk antolatzen diren arren, gobernuari patina demokratiko bat emateko eta herriaren aldeko debozioa erakusteko. Bozketa hauetan diktadorean hautagai bakarra izan ohi da eta ustelkeria eta hertsadurengatik emaitza ikusgarriak jaso ohi ditu.

Monarkia

Monarkia estautaren buruzagitza errege edo erreginak duen aginte  mota da, eta honako berezitasun hauek ditu:

  • Aginpidea pertsona bakar baten eskuetan dago.
  • Pertsona horri errege edo erregina deitzen zaio.
  • Errege-erreginen aginpideak hil arte edo beste batengan abdikatu arte irauten du.
  • Europako monarkietan, errege-erreginen botere absolutua monarkia parlamentario bilakatu da, eta konstituzio baten bitartez arautzen dira legeak eta agintea parlamentuaren eskuetan dago.
  • Hereditarioa da. Jaiotzez da errege edo erregina, ez herriak aukeratuta.
  • Gobernuko pertsonarik gorena da.

Historian zehar errege-erreginen aginpideak aldaketa handiak izan ditu. Antzina errege-erreginen botereak ez zuen mugarik, botere absolutua zuten, ez zegoen botere banaketarik  eta Jainkoaren aurrean bakarrik ziren beren eginen erantzule.

Egun, monarkia konstituzionale edo monarkia parlamentariotan errege-erreginen boterea gobernu eta parlamentuaren eskuetan geratu da. hau da, konstituzio baten bidez parlamentuari gobernatzeko ahala ematen zaio. Eta errege-erreginak ez dute zuzenean agintzen.

Monarkiak hereditario izaten jarraitzen du, eta oinordekotza errege familiako norbaiti dagokio beti. Kasu batzuetan gizonezkoak bakarrik izan daitezke oinordeko.  Erregea eta erregina, bizitza osorako dira errege eta erregina, abdikatzen edo erregetza oinordeko baten eskuetan uzten ez badute behinik behin.

Estatuaren egitura

Estatuak egitura ezberdinak izan ditzake , baldin eta  Estatuaren funtzioak banatuta dauden  ala ez , edo bertako estatuburuarn izendapena nola egina den.

Botere-banaketaren arabera

Botere-banaketa Estatuaren funtzioak banatzeko eta ordenatzeko era dugu. Sistema honi esker,demokrazian  funtzio nagusi bakoitza erakunde publiko desberdin bati esleitzen zaio. Botere-banaketa, estatu modernoen ezaugarri nagusietakoa, hirutan gauzatzen da: botere legegilea, botere betearazlea (edo gobernua) eta botere judiziala. Aldiz diktaduratan, edo monarkia absolutuetan, ez dago botere banaketarik eta botere guztia pertsona edo talde bakarraren esku dago

Estatuburuaren izendapena

Estatu buruzagia hauteskunde bidez hautatzen den presidentea bada,  herri eta epe jakin baterako kargua da. Hori errepublika demokratikoetan gertatzen da, baina diktadura diren errepublikak ere badira.

Estatuaren buruzagitza erregeak edo erreginak badu, monarkia litzateke. Herritarrek aukeratu ez duten pertsona baten eskuetan dago buruzagitza, eta haien agintea, bizitza osorakoa izateaz gain, jaraunsgarria da. Monarkiak tradizio historikotik datoz eta bere boterea, demokraziatan konstituzioaren bidez mugatzen da. Erregimen horiei monarkia konstituzionala edo monarkia parlamentarioa deitzen diegu.

Lurralde antolaketa

Estatuak antolatzeko era desberdin asko da. Badira elkarrekin federatuta dauden estatuz osatutako estatu handiagoak, Alemaniako Errepublika Federala edo Ameriketako Estatu Batuak adibidez. Badira estatu zentralizatuak ere, boterea erabat zentralizatuta dutenak. Azkenik, estatu bakarra osatu arren, badira estatu horren barruko lurralde autonomoetan banatutako estatuak, botere politiko bereziz hornituta daudenak.